ارزیابی اثرات محیط‌زیستی توسعه در شهرستان طرقبه شاندیز با به‌کارگیری مدل تخریب

چکیده زمینه و هدف: مدل تخریب از ­جمله روش­های ارزیابی اثرات محیط­زیستی است که اثرات فعالیت­های انسانی را به­صورت کمی بیان می­کند. هدف از به­کارگیری این مدل، شناسایی عوامل تخریب و درجه آسیب­پذیری بوم­سازگان­ها به­منظور پیش­گیری از تخریب آتی توسط پروژه­های دیگر و نشان دادن امکان توسعه در آینده، به تصمیم­گیرندگان است. روش بررسی: نخست محدوده شهرستان به 94 شبکه کاری 1600 هکتاری تقسیم و با استفاده از نقشه کاربری سرزمین، مشاهدات میدانی و نظرات کارشناسی، تعداد 14 عامل تخریب شناسایی و شدت آن­ها تعیین شد. سپس، آسیب­پذیری اکولوژیک و تراکم فیزیولوژیک محاسبه و پس از آن با استفاده از رابطه تخریب، ضرایب تخریب به­دست آمد. درنهایت کلیه شبکه­ها بر اساس نظریه فازی به 4 پهنه با توانایی توسعه بیش­تر، نیازمند بازسازی، نیازمند حفاظت و غیر قابل توسعه تقسیم شدند. یافته‌ها: طبق نتایج نهایی از مجموع 94 شبکه، 22 شبکه که معادل 40/23 درصد مساحت شهرستان است، نیازمند بازسازی، 37 شبکه که معادل 36/39 درصد مساحت شهرستان است، غیر قابل توسعه و 35 شبکه نیز که 22/37 درصد مساحت شهرستان را به خود اختصاص می­دهد، مستعد توسعه هستند. بحث و نتیجه‌گیری: اثرات فعالیت­های مخرب (که عمدتا اثرات مخرب ناشی از فعالیت­های گردش­گری) در منطقه بارز بوده به طوری که فعالیت­های مخربی نظیر تغییر کاربری از یک سو و از سوی دیگر زباله­ریزی و آلودگی رودخانه­ها به منطقه از عوامل اصلی تخریبند. از مجموع 94 شبکه، 21 شبکه به دلیل وجود گسل­ها و 16 شبکه به­دلیل قرار گرفتن در محدوده منطقه حفاظت­شده بینالود، غیر قابل توسعه می­باشند. 35 شبکه دارای اولویت های اول تا سوم توسعه هستندکه دارای تراکم فیزیولوژیک پایین­ بوده و 22 شبکه نیز به دلیل تراکم فیزیولوژیک بالا و شدت زیاد عوامل مخرب، دارای ضرایب تخریب بالا بوده و نیازمند بازسازی هستند؛ لذا باید از هرگونه توسعه بدون برنامه­ریزی در آینده در این قسمت­ها، خودداری شود.